Ιδιοπαθή Φλεγμονώδη Νοσήματα Του Εντέρου Και Διατροφή

Τα φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου (IBD = inflammatory bowel diseases) είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για δύο σύνθετες και ξεχωριστές ασθένειες: τη νόσο Crohn και την ελκώδη κολίτιδα. Οι διατροφικές συστάσεις είναι διαφορετικές για κάθε ασθένεια και για κάθε ασθενή ξεχωριστά. Είναι σημαντικό να συζητήσετε με το γαστρεντερολόγο σας την κατάλληλη για εσάς διατροφή και θεραπεία.

Τι είναι η νόσος Crohn και η ελκώδης κολίτιδα;

Η νόσος του Crohn είναι μια χρόνια φλεγμονώδης νόσος αγνώστου αιτιολογίας που μπορεί να εμπλέξει οποιοδήποτε τμήμα της πεπτικής οδού. Η φλεγμονή μπορεί να εκτείνεται στο βλεννογόνο ή σε ολόκληρο το εντερικό τοίχωμα, με αποτέλεσμα συχνά τη διάρροια, τη δημιουργία στενώσεων και συριγγίων, τη δυσαπορρόφηση και σε κάποιες περιπτώσεις την ανάγκη για χειρουργική εκτομή τμήματος του εντέρου.

Η ελκώδης κολίτιδα είναι μια φλεγμονώδης νόσος του παχέος εντέρου, η οποία συχνά συνοδεύεται από αιματηρές διάρροιες. Σε αυτή την περίπτωση η φλεγμονή περιορίζεται στο βλεννογόνο του παχέος εντέρου, όχι σε ολόκληρο το τοίχωμα και ως εκ τούτου δεν έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία στενώσεων και συριγγίων. Ωστόσο, η εκτεταμένη φλεγμονή μπορεί, επίσης, τελικά να απαιτήσει χειρουργική επέμβαση.

Τι δίαιτα συστήνεται στα ιδιοπαθή φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου;

Οι πληροφορίες σχετικά με τις ορθές διαιτητικές συνήθειες στα IBD συχνά προκαλούν σύγχυση. Πολλοί άνθρωποι εσφαλμένα θεωρούν σωστό να αποφεύγουν ολόκληρες ομάδες τροφίμων ή συγκεκριμένα τρόφιμα. Ωστόσο, δεν υπάρχει λόγος για αποφυγή τροφίμων εκτός και εάν επιδεινώσουν τα συμπτώματά σας. Είναι καλύτερα να περιορίσετε όσο το δυνατόν λιγότερα τρόφιμα για να έχετε μια ισορροπημένη, πλήρη και χωρίς ελλείψεις διατροφή. Αυτό είναι σημαντικό για τη διατήρηση της ορθής λειτουργίας του πεπτικού σας συστήματος και της υγείας σας συνολικά.

Προκαλεί κάποια δίαιτα την ύφεση του νοσήματος (IBD);

Δεν έχει αποδειχθεί ότι κάποια συγκεκριμένη δίαιτα βοηθά στην πρόληψη ή τη θεραπεία ενός ιδιοπαθούς φλεγμονώδους νοσήματος του εντέρου.

Ωστόσο, ορισμένες στρατηγικές διατροφής συμβάλλουν στον έλεγχο των συμπτωμάτων. Κρατήστε ένα ημερολόγιο με τα τρόφιμα που καταναλώνετε και στη συνέχεια σημειώστε πότε τα συμπτώματα επιδεινώθηκαν. Αυτό μπορεί να σας βοηθήσει να εντοπίσετε κάποιο μοτίβο, που υποδεικνύει τα τρόφιμα που δημιουργούν πρόβλημα.

Πότε και ποια είναι η κατάλληλη δίαιτα για τη διαχείριση των συμπτωμάτων;

Υπάρχουν διαφορετικές προσεγγίσεις στη διατροφή κατά τη διάρκεια της έξαρσης και κατά τη διάρκεια της ύφεσης του νοσήματος.

Ανεξάρτητα από το αν έχετε νόσο Crohn ή ελκώδη κολίτιδα, μην περιορίζετε υπερβολικά τη διατροφή σας. Η επαρκής λήψη διατροφικών στοιχείων κατά τη διάρκεια της ασθένειας είναι πολύ σημαντική.

Τι είναι η δίαιτα χαμηλού υπολείμματος (low residue diet);         

Είναι η δίαιτα που περιορίζει τις τροφές υψηλής περιεκτικότητας σε ίνες, όπως το ψωμί και τα δημητριακά ολικής αλέσεως, οι ξηροί καρποί, οι σπόροι, τα ωμά ή αποξηραμένα φρούτα και λαχανικά.

Το “υπόλειμμα” είναι η άπεπτη τροφή, που κυρίως αποτελεί το κοπρανώδες περιεχόμενο του εντέρου. Ο στόχος της δίαιτας είναι να έχει κάποιος λιγότερες και μικρότερες κενώσεις. Αυτό θα διευκολύνει τα συμπτώματα όπως η διάρροια, το φούσκωμα και το κοιλιακό άλγος. Ο γαστρεντερολόγος σας ενδέχεται να συστήσει αυτή τη δίαιτα για μικρό, συνήθως, χρονικό διάστημα.

Διατροφικές συστάσεις κατά τη διάρκεια έξαρσης της ελκώδους κολίτιδας.

• Ακολουθήστε δίαιτα χαμηλού υπολείμματος.
• Αποφύγετε τρόφιμα που μπορεί να αυξήσουν την παραγωγή κοπράνων, όπως φρέσκα φρούτα και λαχανικά, αποφύγετε την καφεΐνη.
• Μειώστε τα αεριούχα ποτά, τους χυμούς και τα αναψυκτικά, για να μειώσετε τις ποσότητες υγρών στο έντερο σας, γεγονός που μπορεί να συμβάλλει σε υδαρή κόπρανα (διάρροια).
• Μην καταναλώνετε αλκοόλ.
• Δοκιμάστε να συμπεριλάβετε περισσότερα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα στη διατροφή σας. Αυτά τα λίπη μπορεί να έχουν αντιφλεγμονώδη δράση. Βρίσκονται σε ψάρια και κυρίως στο σολομό, το σκουμπρί, τη ρέγγα και τη σαρδέλα.
• Οι ασθενείς συχνά βρίσκουν ότι τα μικρότερα, συχνότερα γεύματα είναι καλύτερα ανεκτά. Αυτό το πρότυπο διατροφής μπορεί να βοηθήσει στην αύξηση της ποσότητας των τροφών υψηλής θρεπτικής αξίας που λαμβάνετε σε μια μέρα.
• Εξετάστε τη λήψη συμπληρωμάτων διατροφής με τη βοήθεια του γαστρεντερολόγου σας, εάν δεν έχετε όρεξη λήψης τροφής ή τα στερεά τρόφιμα δεν είναι καλά ανεκτά.

Διατροφικές συστάσεις κατά τη διάρκεια έξαρσης της νόσου Crohn.

• Ακολουθήστε δίαιτα χαμηλού υπολείμματος.
• Αν έχετε διαγνωσθεί με κάποια στένωση του εντέρου, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να αποφύγετε τους ξηρούς καρπούς, τους σπόρους, τα όσπρια και τις τροφές με μικρά κουκούτσια.
• Αποφύγετε τρόφιμα που μπορεί να αυξήσουν την παραγωγή κοπράνων, όπως φρέσκα φρούτα και λαχανικά, αποφύγετε την καφεΐνη. Τα κρύα φαγητά μπορεί να βοηθήσουν στη μείωση της διάρροιας.
• Εάν έχετε δυσανεξία στη λακτόζη, ακολουθήστε δίαιτα χωρίς λακτόζη (βρίσκεται στα γαλακτοκομικά). Η δυσανεξία στη λακτόζη προκαλεί αέρια, φούσκωμα, κοιλιακές κράμπες και διάρροια 30 έως 90 λεπτά μετά την κατανάλωση γάλακτος, παγωτού ή μεγάλων ποσοτήτων γαλακτοκομικών προϊόντων.
• Εάν έχετε λιπαρά και δύσοσμα κόπρανα, μπορεί να έχετε δυσαπορρόφηση λίπους. Ακολουθήστε, λοιπόν, δίαιτα με χαμηλά λιπαρά.
• Μικρότερα, συχνότερα γεύματα είναι καλύτερα ανεκτά και μπορούν να μεγιστοποιήσουν τη διατροφική πρόσληψη.
• Εάν η όρεξή σας είναι μειωμένη και τα στερεά τρόφιμα δεν είναι καλά ανεκτά, σκεφτείτε να πάρετε συμπληρώματα διατροφής. Συζητήστε το με το γαστρεντερολόγο σας.

Διατροφικές συστάσεις μετά από τα επεισόδια έξαρσης της ελκώδους κολίτιδας και της νόσου του Crohn.

• Συνεχίστε να ακολουθείτε δίαιτα χαμηλού υπολείμματος και σιγά-σιγά αρχίστε να προσθέτετε μια-μια τροφές που διακόψατε.
• Αρχίστε με υγρά που γίνονται καλά ανεκτά, προχωρήστε σε μαλακές στερεές τροφές και στη συνέχεια σε στερεές.
• Εισάγετε μια ή δύο τροφές καθημερινά και αποφύγετε εκ νέου αυτές που διαπιστώνετε ότι προκαλούν συμπτώματα.
• Προσθέστε φυτικές ίνες με προσοχή. Οι καλά ανεκτές φυτικές ίνες για να ξεκινήσετε είναι τα μαγειρεμένα λαχανικά, τα κονσερβοποιημένα ή μαγειρεμένα φρούτα και τα ζυμαρικά ολικής άλεσης.
• Μεταξύ των εξάρσεων της νόσου, φάτε όσο πιο μεγάλη ποικιλία τροφίμων γίνονται ανεκτές. Αυτό περιλαμβάνει τα φρούτα, τα λαχανικά, τα τρόφιμα ολικής άλεσης, τις άπαχες πρωτεΐνες και τα γαλακτοκομικά προϊόντα με χαμηλά ή καθόλου λιπαρά.
• Αυξήστε την πρόσληψη θερμίδων και πρωτεϊνών. Η έξαρση της νόσου και τα συμπτώματά της, που προηγήθηκαν, σε συνδυασμό με την χαμηλή όρεξη, δεν σας επέτρεψε να σιτισθείτε σωστά. Επίσης, η πιθανή χρήση κορτικοστεροειδών αυξάνει την ανάγκη για λήψη πρωτεϊνών.

Υπάρχουν φάρμακα στα ιδιοπαθή φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου που έχουν διατροφικές παρενέργειες;

Η νόσος Crohn και η ελκώδης κολίτιδα συχνά αντιμετωπίζονται με κορτικοστεροειδή (πρεδνιζόνη), χολεστυραμίνη και σουλφασαλαζίνη. Αυτά τα φάρμακα έχουν διατροφικές παρενέργειες που πρέπει να υπάρχουν στο μυαλό του ασθενούς και του γιατρού του.

Η πρεδνιζόνη προκαλεί μειωμένη απορρόφηση ασβεστίου και φωσφόρου από το λεπτό έντερο. Προκαλεί, επίσης, αυξημένες απώλειες ασβεστίου, ψευδαργύρου, καλίου και βιταμίνης C. Η συνεχής ή συχνή χρήση υψηλών δόσεων πρεδνιζόνης μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα την απώλεια οστικής μάζας και την ανάπτυξη οστικής νόσου. Οι ανάγκες σε πρωτεΐνες επίσης αυξάνονται σε άτομα που παίρνουν πρεδνιζόνη επειδή αυξάνουν την αποικοδόμηση των πρωτεϊνών στο σώμα.

Η χοληστυραμίνη μειώνει την απορρόφηση των λιποδιαλυτών βιταμινών (Α, D, E και K), καθώς και του φυλλικού οξέος, της βιταμίνης Β-12, του ασβεστίου και του σιδήρου.

Η σουλφασαλαζίνη παρεμβαίνει στην απορρόφηση του φυλλικού οξέος. Οι άνθρωποι που παίρνουν αυτό το φάρμακο πρέπει επίσης να παίρνουν συμπλήρωμα φυλλικού οξέος.

Εάν χρησιμοποιείτε οποιοδήποτε από αυτά τα φάρμακα, μιλήστε με το γαστρεντερολόγο σας.

Επηρεάζει η χειρουργική επέμβαση τη διατροφική κατάσταση ενός ασθενούς με ιδιοπαθές φλεγμονώδες νόσημα του εντέρου;

Η χειρουργική επέμβαση είναι σε ορισμένες περιπτώσεις απαραίτητη, κυρίως σε σοβαρή φλεγμονή, στενώσεις, συρίγγια και αποστήματα.

Στη νόσο του Crohn, αφαιρείται το προσβεβλημένο τμήμα της πεπτικής οδού. Στην ελκώδη κολίτιδα το παχύ έντερο αφαιρείται ολόκληρο και ο ειλεός (τελικό τμήμα του λεπτού εντέρου) συνδέεται με τον πρωκτό.

Η αφαίρεση τμημάτων του εντέρου μπορεί να επηρεάσει τη διατροφική κατάσταση ενός ασθενούς. Όταν αφαιρούνται τμήματα του λεπτού ή του παχέος εντέρου, μειώνεται η επιφάνεια για την απορρόφηση των θρεπτικών ουσιών. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να προκύψουν προβλήματα δυσθρεψίας ή ανεπάρκειας απορρόφησης συγκεκριμένων θρεπτικών συστατικών. Μετά από τη χειρουργική επέμβαση, ο γιατρός σας θα σας συμβουλεύσει αν χρειάζεται να λαμβάνεται συμπληρώματα βιταμινών και ιχνοστοιχείων.

Ποιοι είναι οι λόγοι που κάποιος ασθενής με ιδιοπαθές φλεγμονώδες νόσημα του εντέρου μπορεί να πάσχει από δυθρεψία;

Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για τους οποίους τα άτομα με IBD ενδέχεται να κινδυνεύουν από δυσθρεψία.

• Ανεπαρκής πρόσληψη τροφής ή υγρών που μπορεί να οφείλεται σε συμπτώματα του νοσήματος, όπως η ναυτία, το κοιλιακό άλγος, η απώλεια της όρεξης ή ακόμη και η αλλοιωμένη αίσθηση γεύσης.
• Αυξημένες απώλειες, λόγω της φλεγμονής του εντέρου κατά τη διάρκεια μιας έξαρσης της νόσου που οδηγούν σε αυξημένες διάρροιες, αιμορραγία από τον πρωκτό και απώλεια υγρών από κάποιο συρίγγιο.
• Αυξημένες διατροφικές ανάγκες, καθώς η φλεγμονή και η λοίμωξη αυξάνουν τις μεταβολικές απαιτήσεις.
• Η κακή απορρόφηση και η δυσθρεψία επιδεινώνονται όταν συνυπάρχουν χειρουργεία στο λεπτό έντερο (αφαίρεση τμήματος ή τμημάτων αυτού) και η λήψη συγκεκριμένων φαρμάκων, όπως η πρεδνιζόνη και η σουλφασαλαζίνη.

Είναι διαφορετικές οι διατροφικές ανάγκες στα άτομα με ιδιοπαθές φλεγμονώδες νόσημα του εντέρου; Ποιες είναι οι ειδικές διατροφικές ανάγκες για άτομα με νόσο Crohn και ελκώδη κολίτιδα;

Οι διατροφικές ανάγκες είναι ιδιαίτερες για κάθε άτομο και διαφέρουν ανάλογα με την κατάσταση της νόσου, το βάρος σώματος και την ηλικία. Ένας ειδικός μπορεί να σας βοηθήσει να εκτιμήσετε τις ατομικές σας ανάγκες. Οι ανάγκες σε θερμίδες και πρωτεΐνες είναι παρόμοιες για τη νόσο του Crohn και την ελκώδη κολίτιδα.

Ένας κανόνας είναι ότι οι διατροφικές ανάγκες αυξάνονται κατά τη διάρκεια μιας έξαρσης της νόσου. Πιο συγκεκριμένα (πρακτικοί γενικοί κανόνες):

• Θερμίδες
  • Οι θερμιδικές ανάγκες αυξάνονται μόνο ελαφρά, εκτός εάν επιθυμείτε αύξηση βάρους. Ιδανικό θα ήταν να αποφευχθεί η οποιαδήποτε απώλεια βάρους.
• Πρωτεΐνες
  • Οι πρωτεϊνικές ανάγκες των ασθενών ημερησίως, μεταξύ των εξάρσεων, σε γραμμάρια είναι ίσος με το βάρος σας σε χιλιόγραμμα. Για παράδειγμα, ένα άτομο 60 κιλών χρειάζεται περίπου 60 γραμμάρια πρωτεΐνης κάθε μέρα. Για να επιτευχθεί, είτε αύξηση του σωματικού βάρους είτε αποκατάσταση των απωλειών μετά από κάποια έξαρση, οι ανάγκες μπορεί να είναι αυξημένες κατά 50%. Οι ανάγκες είναι επίσης αυξημένες σε άτομα που λαμβάνουν κορτικοστεροειδή (πρεδνιζόνη).
• Υγρά και ηλεκτρολύτες
  • Είναι σημαντικό να πίνετε επαρκείς ποσότητες υγρών. Οι ανάγκες σε υγρά αυξάνουν κατά τη διάρκεια ή μετά από επεισόδια διάρροιας και άσκησης. Βεβαιωθείτε ότι έχετε αναπληρώσει τις απώλειες ηλεκτρολυτών από τη διάρροια. Το νάτριο, το χλώριο και το κάλιο μπορούν να αναπληρώνονται με ισοτονικά ποτά.
• Βιταμίνες και ιχνοστοιχεία
  • Μια πολυβιταμίνη με μέταλλα μπορεί να ληφθεί σε καθημερινή βάση. Ο αυξημένος κίνδυνος για τη μη απορρόφηση συγκεκριμένων θρεπτικών συστατικών θα πρέπει να αντιμετωπίζεται εξατομικευμένα, με αναπλήρωση αυτών των θρεπτικών συστατικών. Συζητήστε το με το γαστρεντερολόγο σας.

Τα άτομα με νόσο του Crohn διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο ανεπαρκής απορρόφησης αρκετών βιταμινών και μετάλλων λόγω της εκτεταμένης φλεγμονής ή της χειρουργικής αφαίρεσης μεγάλων τμημάτων του εντέρου.

Τα άτομα με ελκώδη κολίτιδα έχουν μικρότερο κίνδυνο ανεπάρκειας βιταμινών και ανόργανων ουσιών, αλλά είναι πιο επιρρεπή σε απώλεια σιδήρου, υγρών και ηλεκτρολυτών λόγω της αιμορραγικής διάρροιας, ή λόγω της απομάκρυνση του παχέος εντέρου στην ολική κολεκτομή.

Τι μπορεί να κάνει κάποιος με ιδιοπαθές φλεγμονώδες νόσημα του εντέρου κατά τις περιόδους πτωχής όρεξης και απώλειας βάρους για να αποτρέψει την πιθανή δυσθρεψία;

Μερικές φορές, υπάρχουν πολύ λίγα τρόφιμα που είναι καλά ανεκτά. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου είναι σημαντικό να τρώτε τροφές με υψηλή περιεκτικότητα σε θερμίδες, σε ανεκτές ποσότητες και όσο το δυνατόν συχνότερα. Στις περιόδους αυτές όπου ακόμη και οι στερεές τροφές προκαλούν συμπτώματα ή δεν έχετε αρκετή όρεξη, τα υγρά συμπληρώματα εντερικής (από του στόματος) σίτισης μπορούν να βοηθήσουν στην διατροφής σας.

Υπάρχουν πολλά διαφορετικά σκευάσματα εντερικής σίτισης στο εμπόριο με διαφοροποιήσεις στις συνολικές θερμίδες, τις πρωτεΐνες και τα λιπαρά που προσφέρουν. Ο γαστρεντερολόγος θα σας προτείνει εξατομικευμένα, τα κατάλληλα συμπληρώματα εντερικής σίτισης.

Πως αντιμετωπίζονται οι ανεπάρκειες βιταμινών και ιχνοστοιχείων στα ιδιοπαθή φλεγμονώδη νοσήματα του εντέρου;

Στα άτομα που πάσχουν από ελκώδη κολίτιδα, οι ελλείψεις εξαρτώνται από τα φάρμακα που χρησιμοποιούνται και από την έκταση της απώλειας αίματος και της διάρροιας.

Τα άτομα με ελκώδη κολίτιδα μπορεί να έχουν αυξημένες ανάγκες για τα ακόλουθα θρεπτικά συστατικά:

• Φυλλικό οξύ – Αυξημένος κίνδυνος ανεπάρκειας με τη χρήση σουλφασαλαζίνης.
• Μαγνήσιο – Αυξημένος κίνδυνος στη χρόνια διάρροια.
• Ασβέστιο – Αυξημένος κίνδυνος με τη χρήση πρεδνιζόνης.
• Σίδηρος – Αυξημένος κίνδυνος με απώλεια αίματος από το παχύ έντερο.
• Κάλιο – Αυξημένος κίνδυνος σε εμέτους, διάρροιες και χρήση πρεδνιζόνης.
• Μια ποικιλία παραγόντων επηρεάζει τον κίνδυνο για ανεπάρκεια βιταμινών και ιχνοστοιχείων σε ασθενείς με νόσο Crohn, συμπεριλαμβανομένων των φαρμάκων που χρησιμοποιούνται, των τμημάτων του εντέρου που έχουν αφαιρεθεί, του βαθμού φλεγμονής και της ικανότητας του ασθενούς να λαμβάνει επαρκή σίτιση. Οι ελλείψεις αντιμετωπίζονται με συμπληρώματα και με τις κατάλληλες τροφές.
• Τα άτομα με νόσο του Crohn ενδέχεται να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο ανεπάρκειας των ακόλουθων θρεπτικών ουσιών:
• Βιταμίνη Β12 – Αυξημένος κίνδυνος σε εκτεταμένη φλεγμονή ή χειρουργική εξαίρεση του τελικού ειλεού (τελικό τμήμα του λεπτού εντέρου).
• Φυλλικό οξύ – Αυξημένος κίνδυνος με τη χρήση σουλφασαλαζίνης, εκτεταμένη φλεγμονή ή χειρουργική εξαίρεση της νήστιδας (άνω και μεσαίο τμήμα του λεπτού εντέρου).
• Βιταμίνες D, E και K – Αυξημένος κίνδυνος όταν υπάρχει κακή απορρόφηση του λίπους, σημαντική φλεγμονή ή χειρουργική εκτομή της νήστιδας ή του ειλεού (τμήματα του λεπτού εντέρου).
• Βιταμίνη Α – Αυξημένος κίνδυνος σε κακή απορρόφηση λίπους και νόσο του δωδεκαδακτύλου (άνω λεπτό έντερο)
• Μαγνήσιο – Αυξημένος κίνδυνος σε εκτεταμένη φλεγμονή ή χειρουργική εξαίρεση μεγάλων τμημάτων της νήστιδας και του ειλεού, απώλειες από το στόμιο κάποιου συριγγίου και χρόνια διάρροια.
• Ψευδάργυρος – Αυξημένος κίνδυνος σε εκτεταμένη φλεγμονή ή χειρουργική εξαίρεση της νήστιδας, διάρροια, απώλειες από το στόμιο κάποιου συριγγίου ή τη χρήση πρεδνιζόνης.
• Ασβέστιο – Αυξημένος κίνδυνος με αποφυγή γαλακτοκομικών τροφίμων για δυσανεξία στη λακτόζη, κακή απορρόφηση λίπους, χρήση πρεδνιζόνης, εκτεταμένη φλεγμονή ή χειρουργική επέμβαση σε όλο το λεπτό έντερο.
• Κάλιο – Αυξημένος κίνδυνος σε εμέτους, διάρροιες και χρήση πρεδνιζόνης.